Yazı dizimizi okumaya yeni başlayanlar için, Kuzey Amerikan kır ve
savan ekosistemlerinden bahsettiğimizi hatırlatayım. Kelimenin özgün versiyonu
olan “prairie” sözcüğü Fransızca’dır ve Kuzey Amerika’ya ilk defa gelen kaşifler
tarafından uçsuz bucaksız görünen otluk alanlara verilen addır. Otluk arazi
anlamına gelmektedir. Savan ise bu kırda orada burada dağınık yetişmiş ve
çoğunlukla meşelerden oluşan ağaçlık alanlara verilen addır. Kırın ağaçsız
bölgelerinin tam güneş ışığı altında ve savanın yer yer gölgeli arazilerinde
yetişen bitkiler birbirinden çok farklıdır.
Toprağın aşırı
işlenmesi ve aşırı otlatma nedeniyle doğal kırların kaybından bahsetmiştik.
Daha sonra da kırlarla tanıştıktan sonra, Wisconsin Eyaletinin güneybatısında
bulunan 161 hektarlık çiftliğimizde ailemizin bu konuda eğitimini anlatmıştık.
Yirmi yıl önce 7.7 hektarlık araziye ilk kır otlarını diktiğimiz vakit,
çiftliğimizin bulunduğu yerde boyları neredeyse iki metreye varabilen otluklar
bulunduğunu hiç aklımıza getirmiyorduk. O zamanlar bunu düşünmek veya
anlayabilmek için yeterli bilgi birikimimiz yoktu. Sonra hangi bitkiden ne
kadar ekeceğimizi araştırırken, kır çiçeklerinin kır ekosisteminin çok önemli
bir bölümünü oluşturduğunu fark ettik. Buna karşın elle toplanan bu kır çiçeği
tohumları son derece pahalıydı. Sadece bir avuç kadar alabilmiştik. Bu bir avuç
kadar tohumun içinde farklı 12-14 kadar tohum çeşidi vardı. Toprağımız kumluydu
ve bir yerinde tam bir kumul olabilecek bir bölgesi de vardı. Orada fazla bir
şey yetişmediği için tohumları rasgele attık.
Eşimin çok iyi fikirleri vardı. İçinde en çok rastlanan kır otlarının
resimleri olan bir kitap aldı. Bu kitabı inceleyerek ve kendi çiçeklerimizin ne
zaman çıkacağını düşünerek oldukça keyifli zaman geçirdik. Ertesi yaz, anayola
doğru yürürken (evimiz anayola yaklaşık yarım kilometre uzaklıkta), eşim
kenarda çıkmış sarı büyük çiçekli uzun bitkiyi göstererek “bardak çiçeği” dedi.
Çiftliğimizde orijinal bir kır bitkisiyle ilk tanışmamızdı.
Bu tarlayı kiralayan çiftçi ekmeyi bıraktığında biz kır otlarına
başlamıştık. Ancak çiftçi yine de sığırlarını otlatmaya devam ediyordu. Bu altı
sene daha, 1998’e kadar devam etti. Ortalıkta otlayacak sığırlar olmayınca
otlar büyüyecekti. Bunun nasıl olacağını bilmiyorduk, şansımız varmış ki böyle
güzel bir sonuç verdi. Bunca senedir o orijinal bitkinin otlatmaya
dayanabileceğini tahmin etmezdik.
Yıllar içinde toprağın kendi kendine iyileştiğini izledik. Çiftliğin
ortasında bulunan sulak alanda, bizim araziyi satın aldığımız 1972 yılında hiç
çiçek yoktu. Görülebilen sadece ayak otuydu. Ayak otu yuvarlak öbekler halinde
yetişen bir sulak alan otudur. Uzun otları üç metreye kadar çıkabilir. Otu ve
çiçekleri o kadar sıktır ki üzerine basana kadar fark etmezsiniz. Her yıl bu
bitki çoğalır ve genişler.
İlk önce burada yalnız başına duran bir bitkiyi fark ettim. Dönüşte
araştırınca bir at kuyruğu bitkisi olduğunu öğrendim. Şimdi sulak alanlarda bu
kamış türünden bolca var. Öğrendiğimize göre, sulak alanlar kendisini çok çabuk
restore ediyor. Bu da bir “tohum bankası” olan toprakta saklı bulunan bitki
tohumları sayesinde...
Kuru topraklarımız bu kadar şanslı değildi. Yıllar içerisinde, daha
önceden görmediğimiz bir bitkiyi saptayabilmek için gözümüzü sürekli açık
tutmayı öğrendik. Bir çok ot grubu, bazen tek tek otları ayırt ettik. Wisconsin
Eyaletinde türü tehlikede olan bazı kara ot ve kır çiçeklerinin çiftlikte hala
yaşamakta olduğunu gördük. Küçük keşiflerimizden çok mutluluk duymayı
öğrenmiştik. Öğrendiğimiz başka bir şey de, bizim kafamızdan olmadıkça gelip
gören misafirlerimizin bizim heyecanımızı paylaşamadığıydı. Onlara göre bunlar
sadece bir grup ottu, o kadar...
Diğerlerine göre aslını daha çok koruyan bazı bölgelerimiz var. Burada
karşı karşıya kaldığımız soru, buralara da tohum mu ekmemiz, yoksa kendi
kendilerini gelmelerini mi beklememiz gerektiğiydi. Yani aktif olarak restore
etmek veya bunu toprağın kendi kendine yapmasını beklemek... Burada zaman en
önemli unsurdu. Bazı bitki türlerinin, en son sığır araziyi terk ettikten yedi
yıl gibi bir süre sonra çıktığını görmüştük. Yine hatırlatalım, Avrupa’da
yetişen otlardan farklı olarak Amerikan kır otlarının iki metreye varabilen
uzun ve derin kökleri vardır. Uzun süre sürekli otlatma yapılırsa bu otların
kökleri yeterli besini alamaz, sonunda bitki zayıflar ve ölür.
Yerli habitatı restore ederken, önceden yetişmiş ve toprağa tohumlarını
bırakmış bitkilerin kalıntıları, yani tohum bankası kullanılır. Bu yeni
bitkiler için ana kaynaktır. Bazı tohumlar yıllarca dayanabilir. Ancak bir
tarla eğer sürekli sürülüyorsa, bekleyen tohumlar yukarı çıkacak ve nem ve
güneş ile yeşerecektir. Bundan sonra atılan ot ilaçları ve toprağın ekilip
biçilmesi ile bu bitkiler tamamen ölmüş ve tohumları da kalmamış olacaktır. Bu
süreç böyle devam eder ve bir süre sonra tohum bankası yenilenmez ve yavaş
yavaş yok olur.
Sizin Türkiye’deki tarlalarınız binlerce yıldır sürülmektedir.
Çiftçilerin ne kadar ot öldürücü ilaç kullandığına bağlı olarak, bazı bitkiler
tohum verecek kadar hayatta kalmış olabilir veya tarlaların kenarlarında hala
bu yabani habitatı besleyecek kadar bitki ve tohum kaynağı kalmış olabilir.
Bizim arazimizde tarla kenarlarında yeteri kadar ot ve tohum kalıntısının
yaşamakta olduğunu gördük. Bazı arazilerde de ormana yakın kenarlarda veya
köşelerde yabani yerli bitkilerin halen yaşamakta olduğu görülebilmektedir.
Toprağı nasıl eski haline dönüştürebileceğimizi araştırırken yapılması
gereken en önemli işin arazinin genetik araştırmasının yapılması olduğunu
öğrendik. Başka bir deyişle, toprakta ilk başta ne tür bitkiler olduğunu
bilmeden bu bitkileri yeniden oluşturamazdık. İlk yazımızda da sözünü ettiğimiz
gibi, bitkiler nerede yaşamak isterlerse orada inkişaf ediyorlardı. Bir
zamanlar meşe yetişen yere çam ormanı dikmeye kalkarsanız bir nebze başarılı
oluyordunuz, ancak bu orada meşe yetiştirmenin başarısına asla ulaşamazdı. Aynı
zamanda tohumları mümkün olduğunca yerel kaynaklardan sağlamanın da yararlı
olduğunu öğrendik. ABD’de eğer işi ciddi tutuyorsanız, tohumları en fazla 150 km.’lik bir alanda bulunan kaynaklardan
temin etmelisiniz. Bunun nedeni yerel kaynaktan gelen tohumların mevsimler,
toprağın durumu ve ekim havası gibi şartlara daha iyi uyum sağlayacağıdır.Bizim
çiftliğimizde eskiden kalan bir tür vardı, parlayan yıldız denir (liatris
aspera). Bunları çoğaltmak için benzer tohumları yakın bir yerden almıştık.
Alırken genetiğinin bizim yöreye uygun olması gerektiğini söylememiştim. Bunlar
eskilerinden daha geç gelişti ve çiçek açtı. Sonradan öğrendik ki, bu tohumlar
daha güneydeki eyaletlerden getirilmiş.
Sizin Türkiye’de olduğu gibi uzun süredir ekilip biçilen
topraklarda orijinalde ne gibi türler yetiştiğini bulmak için belki de eski
zamanlarda yazılmış eserlere müracaat etmeniz gerekebilir. Sadece 150 yıldır ekilip
biçilen bizim toprağımızda bile bitki gruplarının ne olduğuna ilişkin bir bilgi
yoktu. Doğal ekosistem tahrip edilirken hiç kimse bunun önemli olacağını
düşünmemişti. En iyi kır otları ve kır çiçeklerinin olduğu yerlerde toprak son
derece zengin ve verimliydi, bu da bu toprakları değerli bir tarımsal arazi
haline getiriyordu.
Illinois Eyaletinde bulunan Chicago şehri, bir şehir ormanına sahip
olan nadir kentlerdendir. Berlin ise diğer bir şehirdir. Chicago ormanları
aslında kır ve savandan oluşuyordu, ancak ağaçlar, çalılar ve diğer bitkiler
kendiliğinden büyüdü ve sık birer ormana dönüştü. Chicago’da bu ekosistemde
orijinal ne kalmışsa bulmak ve korumak için kararlı bir grup vardı. Bunlar ilk
eğitimlerini alıp ilk tohumlarını açıklıklara ve meşelerin altına diktiler.
Meşelerin altına dikilenler çıkmadı. Yeniden denediler ve aynı sonucu elde
ettiler. Bu grubun lideri daha sonra ormanın içindeki patikalarda yürüyerek
patikanın kenarlarında yetişen otlardan tohumlar aldı. Bunları meşelerin altına
diktiğinde çok güzel bir şekilde yeşerdiğini gördü.
Sonraları kütüphanede araştırma yaparken, 1800lü yılların ortalarında
bir kasaba doktorunun notlarına denk geldi. Doktor amatör bir botanikçiydi ve
gezerken gördüğü bitkileri ve bunların yetiştiği ortamları not etmişti.
Doktorun listesindeki bitkiler ile grubun liderinin diktiği tohumlar birbiriyle
örtüşüyordu.
Bu öyküde iki önemli nokta var: birincisi bitkiler yaşadıkları ve
yaşamaya elverişli oldukları yerlere göre çok seçici olabilir. İkincisi ise
araştırma ve gözlemler size hangi bitkileri nerelere yerleştirmeniz gerektiğini
söyler.
Bizim çiftliğimizde kumlu bir bölgeye kır çiçeklerini diktik ve
gerçekten de çok güzel bir sonuç aldık. Sonraki yıllarda öğrendim ki, şans
eseri de olsa benim ektiğim kır çiçeği tohumları, kumlu toprağı seven türlerden
seçilmişti.
Thomas Wedel
ORIGINAL ENGLISH VERSION
For new readers, we are talking about the North American prairie
and savanna environment. “Prairie” is a French word given by their
early explorers to the seemingly unlimited grasslands they found in the middle
of the North American continent. It means “a grassy meadow”.
“Savanna” refers to an area of scattered oaks growing in the prairie.
Different plants grow in the full sunlight of the prairie and the open shade of
the savanna.
We have talked about the loss of native prairie from extensive plowing and
grazing, and the lack of records as to the plant communities that were lost as
a result of this. We have also talked about the learning curve our family
has experienced on our 161 hectare farm in southwest Wisconsin after having
been introduced, however accidentally, to the idea of prairies.
When we first planned to plant a 7.7 hectare field in prairie grasses twenty
years ago, we were totally ignorant of the idea that there was once a sea of
grasses, up to two meters tall, growing where our farm now is. We did not
have the knowledge to see or understand this. Then, in studying how much
of what kind of grasses to plant, we learned that flowers made up a
significant part of the prairie biome. However, flower seed, being
harvested mostly by hand, is very expensive, and we could only afford about a
double handful of it. In that handful were 12-14 different kinds of
seed. Our land is sandy, and in this field there was an area that would
have made an excellent beach. Not much was growing there, so that is
where, in our ignorance, we scattered our flower seed.
My wife has wonderful ideas, and she bought a book with colored photographs of
many of the most common prairie flowers. We spent enjoyable times looking
at it, and wondering how long before some of our seeds produced blooms.
The next summer, though, while walking down the drive toward the highway, (our
house is a little over a half kilometer away from it) my wife excitedly pointed
to a tall plant with a yellow bloom and said, “Cup plant!” It was our
first contact with an original (remnant) plant.
We had planted the field in grasses because the farmer who had been renting the
land decided he no longer needed it. But he still had cows grazing on our
pasture, and continued for another six years, until 1998. We were a bit
concerned as to how we would like it with no cows to keep the pastures
mowed. Fortunately, we all loved it. Now, if we wanted to go someplace
on the farm and there was a fence in the way, we just cut it. At that time, the
idea that there might be plants that had survived the cows never occurred to
us.
Over the years, we have seen the land try to recover on it’s own. The
wetlands in the center of the farm had no flowers in 1972, when we bought
it. All you saw were hummock sedges. A sedge is similar to a grass,
and this kind makes “hummocks” which are round, third-meter high growths that
are like stepping stones over the wet ground. Now, you would never know
they were there unless you tripped over one, the flowers are so thick.
Every year, flowers continue to expand their coverage.
Before all this happened, I saw one lonely plant I had never seen before.
I looked it up, and it was a green rush. Now, they are common.
Wetlands, we have learned, have the capabilities to restore themselves from the
seeds stored in the soil, the “seed bank”.
The dry land is not so fortunate. Over the years, we have
learned to keep our eyes open for any plant that we haven’t seen before.
We have found several small patches of grasses, sometimes as solitary plants
and, with this, all the major grass types are present as remnant plants, We
have found many upland flowers, some that are not common, and one that is listed
as endangered in the state of Wisconsin. We have learned to rejoice over
small discoveries. We have also found that, unless a guest is of like mind to
ourselves, they have very little interest in our excitement. It seems to
them a patch of weeds.
We have some areas that have more remnant plants than others. The problem
we face there is whether to add seeds or to wait and see what may come up
later. Whether to actively “restore” or see what the land can do for
itself. In this, time is an element. We have seen some grass plants
appear seven years after the last cow grazed there. As a reminder, unlike
most European plants, prairie grasses and flowers have very deep roots, up to
two meters and more. If they are constantly grazed short, the roots don’t
receive the nutrients they need and then they weaken and die.
In restoring the native habitat, the seed bank left in the soil by previous
generations of plants is a prime source of new plants. Some seeds can
survive for many years. But if a field is disturbed by continuous
plowing, which might bring dormant seeds to the surface and convince them to
sprout, death would follow with later herbicide spraying or cultivating.
This depletes the remnant seed bank and, after many years, there is nothing left.
Your fields in Turkey have been being plowed for
several thousand years. Depending on how much spraying your farmers have
been doing, some plants may have survived to produce seed, or the field margins
may still contain remnant plants to provide a seed source. We have found
the latter to be true on our land. Several places have remnant plants growing
in the former field edges, next to the adjoining woods.
In our research to learn how to restore the land, we discovered that an
essential task is to do a genealogical study of the land. In other word,
find out what was there originally, and then try to recreate that set of
plants. We have found that, as I said in the first article, plants will
live and thrive where they want to live. Planting pine trees where an oak
forest once stood may succeed, but not as well as planting oaks. It is
also better to plant seeds from the local area, if they are available.
This is called using the local genotype, which means seeds that are native to
that part of the land. Here in the United States, if we are serious about
it, we try to keep our seed sources within 150 kilometers of the planting
site. The reason for this is that plants will adjust over eons to local
conditions- climate, growing season, etcetera. We have one type of
remnant plant growing on our farm, rough blazing star (liatris aspera), that we
have also planted when restoring a prairie. We bought the seed from a
nursery within the distance from our farm I just mentioned. I did not,
however, specify that I wanted only local genotype seeds. These plants
bloom later than the ones native to our farm, and I deduce that they came from
farther south.
In the case of land such as yours that has been cultivated or grazed for so
long, you probably will have to go back to very ancient writings to find
descriptions of what was growing there originally. Even in our land,
which has only been plowed for 150 years, the plant groupings were
forgotten. No one thought to notice (or that it was important) that the
native ecosystem was being destroyed. Where there were the best prairie
grasses and flowers, the soil was mostly rich and deep, and so valued for
crops.
The city of Chicago, in the state of
Illinois, is
one of the few cities in the world to have a city forest.
Berlin is another. The
Chicago
forests were actually once prairie and savanna, but have been overgrown with
weed trees and brush. There is an active group of volunteers in
Chicago, whose aim is to restore or rescue, depending
on what plants remain. They were restoring an area, by replanting, that
had a grouping of oaks on it- a savanna. This was early in the self
re-education of the idea of prairies. They planted their seeds in the
open and under the oaks. The ones under the oaks did not sprout.
They tried again with the same result. The leader of the group then
started walking along paths through the woods and noting the plants growing on
the path edges, then started collecting seeds from them and making a
list. He planted the seeds under the oaks with many people objecting that
he was experimenting and this should not be done. The seeds germinated
nicely.
Later, as he was doing research in a library, he came across an account by a
country doctor from the mid 1800’s. The doctor was an amateur botanist,
and had made a note of all the plants he saw on his rounds, including where
they grew. His list of plants that grew under the trees matched the one created
by the leader.
This little tale has two points to it- one, plants can be very particular where
they want to live and, two, research and observation can tell you which plants
to put where.
As to our planting of flowers in the sandy area, I will report that they have
done nicely. In later years, I found that, by chance, the ones I selected
were all fond of a sandy environment.
.jpg)
.JPG)
.JPG)
